Tweet Post Paylaş Yazdır

dünya çayları

dünyadaki farklı çay yapma yöntemleri

Emine Aslan 15 Kasım 2024

Summary: Çayı tek demlikte mi yoksa çaydanlıkta mı demlemeliyiz? Aşağıda iki yöntemin ayrıntılarını ve hangi yöntemle daha lezzetli çay içeceğinizin ipuçlarını bulacaksınız!

Çayın ilk olarak Asya'da içilmeye başlandığı düşünülmektedir, ya Yunnan'da tıbbi amaçlar için ya da Sichuan'da uyarıcı bir içecek olarak. Bu şehirlerin ikisi de günümüzde Çin'de bulunmaktadır. Çok daha önceki zamanlarda da içildiği tahmin edilmesine rağmen, yazılı kanıtlara göre çay MÖ 2. yüzyıldan beri içilmektedir.

Batı Avrupalılar ve Ruslar çayla 16. yüzyılda tanışmışlardır, ilerleyen yüzyıllarda çay Avrupa'da yaygın bir içecek olmuştur. Şaşırtıcı bir şekilde, bugün dünyada kişi başına çay tüketiminde ilk sırada yer alan Türkler batı dünyasında çayla en son tanışan millettirler. Türkler 18. yüzyılın sonlarında, kahvenin Osmanlı topraklarında giderek pahalanmasıyla, çay içmeye başlamışlardır.

Çay Demleme Yöntemleri

Çay içme alışkanlığı gibi çay demleme yöntemleri de Doğu Asya'dan Avrupa'ya ve Rusya'ya yayılmıştır. Doğu Asya halkı çaylarını çoğunlukla tek demlikte demlerler. Batı Avrupalılar bu demleme yöntemini kendi çay kültürlerine uyarlamışlardır. Bugün batı dünyasındaki İngilizler, İrlandalılar ve diğer çay tiryakileri çaylarını çoğunlukla tek demlik kullanarak demler.

Öte yandan Ruslar, çayla tanıştıktan bir süre sonra, çay yapmak için “semaver” kullanmaya başladılar. Semaveri neden tercih ettikleri kesin olarak bilinmemektedir. Fakat, Rus topraklarındaki insanların çayı çok sevdiği ve bir kez demleyince çok miktarda tüketmek istedikleri, bu nedenle de semaveri geliştirdikleri düşünülmektedir. Semaveri ya sbiten yapmak için kullandıkları “sbitennik”ten ya da Çin'deki “hogo”dan esinlenerek geliştirmiş olduklarına inanılmaktadır. Semaver daha sonra İran ve Anadolu'da da kullanılmıştır.

Bugün dünyada çay demlemenin iki ana yöntemi vardır. Bunlardan birinde çay sadece tek bir demlik kullanılarak demlenir, ikincisinde ise çaydanlık veya semaver gibi ikili demlik ile çay demlenir. Elbette bu iki kategorinin altında da bazı alt yöntemler bulunmaktadır. Ancak biz bu blogumuzda, bu iki ana yönteme odaklanacak ve bu yöntemlerin farklılıklarını ve çay üzerindeki etkilerini aktaracağız. Tek demlik ile demleme çoğunlukla Batı Avrupa, Kuzey Amerika, Doğu Asya ve Avustralya'da kullanılırken, ikili demlikle demleme İran, Rusya ve Türkiye'de kullanılmaktadır.

Şimdi bu iki yöntemi kullanarak nasıl çay yapılır bundan bahsedelim.

Tek demlikle çay nasıl yapılır?

Tek demlikle çay yapmak için ya bir demliğe ya da tekli çaydanlığa ihtiyacınız vardır. Bu amaçla bir Fransız presi de kullanılabilir. Bu demleme yönteminde demliğe çayı koyuyoruz ve üzerine sıcak su döküyoruz. Isı kaybını önlemek için kapağı kapatıyoruz ve çayın demlenmesi için 3 ila 5 dakika bekliyoruz. Ardından demlenmiş çayı bir fincana boşaltıp keyifle içiyoruz!

Bu yöntemde demleme sırasında bir ısı kaynağı kullanılmadığından, çay sıcaklığını kaybeder. Isı kaybını azaltmak için, kuru çayı demliğin içine koymadan önce demliği içinde sıcak su ile dolaştırarak ısıtmak önemlidir. Demliğin yapıldığı malzeme de ısıyı tutması açısından önemlidir. Porselen demlikler bu yönden daha çok tercih edilir.

Bu yöntemde kullanılan kuru çay, aromasını suya hızlıca bırakan türde olmalıdır. Eğer çayın aromasını bırakması için 5 dakikadan fazla beklemeniz gerekirse, çay çok fazla ısı kaybeder ve çay soğur. Sıcak çay içme keyfini kaçırırsınız.

Bu yöntemle ilgili size bir de kişisel tecrübe aktarmak istiyorum. Ne zaman çayı bu şekilde demlesem çayın tadında bir acılık oluyor. Şimdiye kadar bunun nedenini çözebilmiş değilim. Çayın hızlı bir şekilde aroma salması veya demlenen çayın sıcaklığının alıştığım çaya sıcaklığına göre düşük olması neden olabilir. Ama sebep ne olursa olsun, kesin olan bir şey var ki o da o acı tadın gerçekten çay keyfimi bozduğu.

Çaydanlıkta veya semaverde çay nasıl yapılır?

Hem çaydanlık hem de semaver ikili bir çay demleme sistemidir. Daha eski yıllarda çaydanlık sadece ateş veya ocak üzerinde kullanılırdı, kendi ısı kaynağı yoktu. Semaverin ise ateş konulacak bir haznesi  olduğundan taşınabilirdi ve daha esnek bir kullanım sunardı. Bugün ise hem çaydanlığın hem de semaverin elektrikli versiyonları vardır ve ikisi arasında teknik olarak bir fark kalmamıştır. Artık elektrikli çaydanlık ya da diğer adıyla çay makinası ile elektrikli semaver arasındaki temel fark semaverlerin kapasitelerinin genellikle çaydanlıktan daha fazla olmasıdır. Bir de görünüm olarak çay makinaları geleneksel çaydanlığa, elektrikli semaverler ise geleneksel semavere benzetilerek tasarlanırlar.

Semaver Rusça kökenli bir kelimedir, İngilizce karşılığı ise "samovar"dır. Çaydanlık ise Türkçedir ve İngilizce karşılığı "tea kettle"dır. Ancak İngilizce'de çaydanlığa tea kettle demek tekli tea kettle'larla karışıklığa da neden olabilmektedir. Bu nedenle ayrımın net olarak belli olabilmesi için "double tea kettle" ifadesi de. kullanılabilir.

Çaydanlıkta çay demlemek için önce alttaki kısımda su kaynatıyoruz. Su kaynadıktan sonra üstteki demliğe kuru çay ekleyip üzerine tüm çayları ıslatacak şekilde alttaki kaynamış sudan döküyoruz. Gerekirse çaydanlığın alt kısmına biraz daha su ilave edip, ocağın üzerine koyuyor ve üstüne de demliği yerleştiriyoruz. Isı kaybını önlemek için demliğin kapağını kapatmamız önemli. Kullandığımız çayın cinsine göre alttaki suyun tekrar kaynamasının ardından 5 ile 15 dakika arasında çayın demlenmesini bekliyoruz. Demlenme esnasında alttaki kaynar su sürekli olarak ısı verdiğinden demleme süresi uzun olsa dahi çay soğumaz.

Çay demlemek için hangi yöntem daha iyidir?

Tek demlikle çay demlerken ısı kaybı demlemenin ilk aşamasından itibaren başlar. Buna karşılık çaydanlıkta çay demlenirken alttaki kaynar su sayesinde dem ısı kaybetmez. Demleme esnasında ısı kaybının olmaması iki fayda sağlar.

İlk olarak, çaydanlık ile demleme yapılırken ısı korunduğu için kuru çay yaprakları lezzetlerini suya daha etkili bir şekilde bırakır. Tek demlik ile demlemede ise su sıcaklığı düştükçe çay yapraklarındaki tatların suya nüfuz etmesi zorlaşır.

İkincisi, ısı kaybı olmadığı için çaydanlıkla daha uzun süre demleme yapılabilir. Tek demlik ile demlemede yaklaşık 5 dakika içinde demlemeyi bitirmek gerekir. Aksi takdirde, çay keyifli bir şekilde içilemeyecek kadar soğur. Çay yaprakları zaten su soğudukça suya aroma salmayı bırakır, bu nedenle 5 dakika sonra demlemeye devam etmenin çok bir anlamı kalmaz. Çaydanlıkla daha uzun süre demleme yapılabilmesi çay yapraklarının tüm aromasını bırakması için yeterli süre beklemeyi mümkün kılar ve böylece daha lezzetli bir çay ortaya çıkar.

Demleme aşamasındaki bu iki faydaya ek olarak, çaydanlık daha uzun süre sıcak çay içmenizi sağlar. Tek demlikte çay yaptığınızda çok çabuk soğuduğu için çabuk içmeniz gerekir. Ancak çaydanlık çayı istediğiniz süre boyunca sıcak tutabildiği için çaydanlıkta çay yaptığınızda çay içme keyfini çok daha uzun saatlere yayabilirsiniz. Ancak, bir süre sonra çaydanlıktaki çay sıcak olsa bile bayatlayacaktır. Bu nedenle çayı en çok 3 saat içinde bitirmek tavsiye edilir. Daha uzun süre çay keyfine devam etmek için yeni çay demlemelisiniz.

Çaydanlık ile çay demleme Anadolu'da uzun yıllardır kullanılan bir yöntemdir. Bölgedeki insanlarının dünyada kişi başına çay tüketimi listesinin en başında yer aldıkları düşünüldüğünde, mükemmel çay yapmayı bildiklerini kolaylıkla söyleyebiliriz. Siz de artık bu yöntemle çay demleyerek, daha uzun süre sıcak ve lezzetli çayın tadını çıkarabilirsiniz.

Tweet Post Paylaş Yazdır